Πώς ο έρωτας γίνεται σχέση;

Άλλο έρωτας και άλλο ερωτική σχέση. Πώς περνάμε από το ένα στο άλλο αρμονικά και με σταθερότητα;

Όπως ανέλυσα εδώ, άλλο έρωτας και άλλο ερωτική σχέση. Τα δύο δεν είναι απαραίτητο να συμπίπτουν, όπως γνωρίζουμε συχνά με μεγάλο προσωπικό πόνο (όταν ο έρωτας δεν είναι αμοιβαίος ή όταν η ερωτική σχέση δεν είναι εφικτή).

Τα στάδια του έρωτα

Η Helen Fisher του Πανεπιστημίου Ράτγκερς πιστεύει ότι ο έρωτας έχει τρία στάδια: πάθος, έλξη και συναισθηματικός δεσμός. Κάθε στάδιο εμφορείται από διαφορετικές ορμόνες και χημικές διεργασίες στον οργανισμό μας.

Πρώτο στάδιο: Πάθος

Σε αυτό το πρώτο στάδιο, ο έρωτας κινητοποιείται από τις σεξουαλικές ορμόνες, την τεστοστερόνη και το οιστρογόνο.

Δεύτερο στάδιο: Έλξη

Αυτή είναι η φανταστική περίοδος που νιώθεις πραγματικά ερωτευμένος και ο/η παρτενέρ σου έχει κυριεύσει όλο σου τον εγκέφαλο. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τρεις βασικοί νευροδιαβιβαστές εμπλέκονται σε αυτό το στάδιο: η αδρεναλίνη, η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη.

Αδρεναλίνη: Όταν αρχίζουμε να ερωτευόμαστε κάποιον/α, ενεργοποιείται η αντίδραση άγχους στον οργανισμό μας: αυξάνονται τα επίπεδα αδρεναλίνης και κορτιζόλης στο αίμα μας. Το αποτέλεσμα είναι αυτό το υπέροχο αλλά και αναστατωτικό φουρφούρισμα που νιώθουμε όταν συναντάμε το «πρόσωπο»: ιδρώνουμε, μας πιάνει καρδιοχτύπι, ξεραίνεται το στόμα μας.

Ντοπαμίνη: Σε πειράματα που έκανε η Fisher στον εγκέφαλο φρεσκοερωτευμένων ζευγαριών ανακάλυψε υψηλά επίπεδα του νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη. Αυτή η χημική ουσία διεγείρει το μηχανισμό «επιθυμίας και ανταμοιβής», προκαλώντας έναν έντονο κατακλυσμό απόλαυσης. Είναι λίγο πολύ όπως όταν παίρνουμε κοκαΐνη. Τα ζευγάρια σε αυτό το στάδιο εμφανίζουν τα συμπτώματα αυξημένης ντοπαμίνης: ανεβασμένη ενέργεια, λιγότερη ανάγκη για ύπνο και φαγητό, πολύ εστιασμένη προσοχή στη σχέση και αδιανόητη απόλαυση με τις πιο μικρές λεπτομέρειες της νέας σχέσης.

Σεροτονίνη: Τέλος, στο παιχνίδι μπαίνει η σεροτονίνη, μια από τις πιο σημαντικές χημικές ουσίες του έρωτα, η οποία εξηγεί γιατί όταν ερωτευόμαστε δεν μπορούμε να βγάλουμε τον/τη σύντροφό μας από το μυαλό μας.

Τρίτο στάδιο: Συναισθηματικός δεσμός

Ο συναισθηματικός δεσμός είναι αυτό το ιδιαίτερο δέσιμο που κρατάει τα ζευγάρια και δεν χωρίζουν. Όταν  νιώθουμε κοντά ο ένας με τον άλλον,   όταν αγκαλιαζόμαστε ή κάνουμε έρωτα με τους αγαπημένους μας, πλημμυρίζουμε με τις «ορμόνες της αγκαλιάς», τις δύο βασικές ορμόνες που εμπλέκονται σε αυτό το στάδιο, σύμφωνα με τους επιστήμονες: την ωκυτοκίνη και τη βασοπρεσίνη.

Αυτές οι ορμόνες ενεργοποιούν τα κέντρα «ανταμοιβής» του εγκεφάλου, πλημμυρίζοντάς μας με χημικές ουσίες ηρεμίας και ευτυχίας, όπως η ντοπαμίνη, ενώ σταματούν στρεσογόνες ορμόνες, όπως η κορτιζόλη.

Ο έρωτας είναι τυφλός επειδή έτσι πρέπει

Οι φρεσκοερωτευμένοι συχνά εξιδανικεύουν τον/τη σύντροφό τους, μεγεθύνοντας τα προτερήματά τους και παραβλέποντας τα ελαττώματά τους, εξηγεί η Ellen Berscheid, αμερικανίδα κοινωνική ψυχολόγος, που ειδικεύεται στις διαπροσωπικές σχέσεις. Τα νέα ζευγάρια εξωραΐζουν τη σχέση τους, λέγοντας ότι είναι η καλύτερη του κόσμου. Υπάρχει λόγος γι’ αυτό: χρειαζόμαστε αυτή την υπερβολική σημασία και την εξιδανίκευση που δίνουμε στον έρωτά μας, ώστε να περάσουμε στο επόμενο στάδιο – τον συναισθηματικό δεσμό.

Σύμφωνα με τον ψυχοθεραπευτή Joan Garriga, τα στάδια μετουσίωσης του έρωτα σε σχέση έχουν ως εξής:

1. Έρωτας: «Με ξεσηκώνεις, αλλά δεν σε βλέπω ξεκάθαρα»
2. Σχέση: «Μπορώ πλέον να σε δω καλύτερα και σε έχω επιλέξει για να πορευτούμε παρέα»
3. Δέσμευση: «Δημιουργούμε κάτι πιο σημαντικό από τις οικογένειες καταγωγής μας και τους προηγούμενους συντρόφους μας»
4. Δόσιμο: «Αγαπώ εσένα και ό,τι σε κατευθύνει». Είναι η αυθόρμητη επιθυμία να κάνει ο ένας τον άλλον ευτυχισμένο. Είσαι ευχαριστημένος με την πληρότητα του άλλου.

Όπως εξηγεί ο υπαρξιστής ψυχοθεραπευτής Έρβιν Γιάλομ: «Σίγουρα η ιδέα τού να ερωτεύεσαι παρουσιάζεται ως ένα υπέροχο συναίσθημα στη λογοτεχνία και στις ταινίες. Μόνο που συνήθως δεν διαρκεί. Εκείνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μετατρέψουμε τον έρωτα σε μια πιο "αξιοπρεπή" αγάπη: να αγαπάμε τον άλλο όπως είναι και όχι όπως τον ονειρευόμαστε.»

Ήδη στα 1822, ο Σταντάλ στο έργο του «Περί έρωτος και των διαφόρων σταδίων αυτής της ασθένειας» κατονομάζει τα στάδια του ερωτικού συναισθήματος και της ερωτικής διαδικασίας μένοντας ιδιαίτερα σ’ αυτό που ονομάζει «κρυστάλλωση», δηλαδή στη «διεργασία του πνεύματος το οποίο, με βάση όσα του παρουσιάζονται, ανακαλύπτει ότι το αντικείμενο του έρωτά του διαθέτει και καινούργια χαρίσματα». Δηλαδή, συνεχίζεις να ανακαλύπτεις και να επανακαλύπτεις τον/τη σύντροφό σου συνέχεια, κάνετε μαζί ένα ταξίδι, που έχει συνεχώς νέους σταθμούς.

Ο φιλόσοφος Σρέκο Χόρβατ εξηγεί τη διαφορά μεταξύ «έρωτα» και «αγάπης» ως εξής: «Tο να ερωτευτείς είναι το πρώτο βήμα, αλλά όχι απαραίτητα. Οι άνθρωποι ακόμα πιστεύουν ότι ο έρωτας "με την πρώτη ματιά" είναι ο μόνος πιθανός τρόπος να ερωτευθεί κανείς. Ακόμα και ο "κεραυνοβόλος έρωτας" είναι μια κατασκευή που συμβαίνει σε φαντασιακό επίπεδο. Φυσικά, σε όλους αρέσει να ερωτεύονται, μια και δεν υπάρχει τίποτα πιο μοιραίο απ' αυτό. Και χρειαζόμαστε την έννοια του μοιραίου σήμερα. Έχουμε ανάγκη κάτι για το οποίο να είμαστε έτοιμοι να θυσιαστούμε. Και, με αυτή την έννοια, ναι, χρειάζεται να ερωτευθούμε – αλλά, από την άλλη, το ζήτημα δεν τελειώνει εκεί. Αυτή είναι μόνο η αρχή».

Από τη στιγμή που η σχέση αρχίζει να χτίζεται, βγαίνεις από τον ναρκισσισμό σου. Υπάρχει βεβαίως ένα όμορφο χαρακτηριστικό του έρωτα: κλείνεσαι σε ένα διαμέρισμα και δεν ανοίγεις πόρτες, δεν σηκώνεις κανένα τηλέφωνο, μένεις στο κρεβάτι με τον εραστή σου όλη μέρα, είσαι έτοιμος να συνεχίσεις τη ζωή σου ακόμα και σε άλλη χώρα για χάρη του κλπ. Αυτό είναι το «μοιραίο».

Όμως, η αγάπη είναι κάτι άλλο. Για να είσαι έτοιμος ν' αγαπήσεις, πρέπει να έχεις τα κότσια, να φας, να καταπιείς κάτι παραπάνω από τη ναρκισσιστική σου εικόνα στον καθρέφτη. Το πρώτο τεστ στην αγάπη δεν είναι αν θα σηκώσεις ή όχι το τηλέφωνο την ώρα που κάνεις έρωτα με κάποιον. Το πραγματικό τεστ είναι, όταν, για παράδειγμα, η γιαγιά σου είναι πολύ άρρωστη στο νοσοκομείο, αλλά ο σύντροφός σου είναι εντελώς απορροφημένος από την καριέρα του ή απλώς δεν ενδιαφέρεται. Το τι θα κάνει ο άλλος σε μια τέτοια περίπτωση είναι μια από τις δοκιμασίες της αγάπης. Μ' αυτή την έννοια, η αγάπη είναι πράξη, θέλει δουλειά και χτίσιμο. Δεν είναι κάτι που σου προσφέρεται έτοιμο στο πιάτο. Νομίζω ότι αυτός είναι ο αληθινός ριζοσπαστισμός της αγάπης. Η ομορφιά της βρίσκεται στη σκληρή και δύσκολη δουλειά.

Κι αυτή ακριβώς είναι η διαφορά μεταξύ έρωτα και αγάπης: Ο έρωτας, ως αυτή η χολιγουντιανή υπερπαραγωγή πάθους και τρέλας που μας διδάσκουν περνάει, γιατί αν δεν περνούσε δεν θα είχαμε μυαλό να κάνουμε τίποτα άλλο στη ζωή μας – δεν θα υπήρχε πολιτισμός. Ούτως ή άλλως, ο έρωτας αυτός υπάρχει σε φαντασιακό επίπεδο, στο οποίο εξιδανικεύουμε όχι μόνο τον άλλον και τον ίδιο τον έρωτά μας – ο δικός μας έρωτας είναι ο πιο μοναδικός στον κόσμο!

Η αγάπη, αντίθετα, δεν έχει την ίδια τρέλα του πάθους, αλλά έχει την τρέλα του νοιαξίματος – να ανησυχείς σαν τρελός μην πάθει κάτι αυτός που αγαπάς και για τον οποίο νοιάζεσαι τόσο πολύ.

Η αγάπη απαιτεί δουλειά, χτίζεται στιγμή τη στιγμή, πράξη την πράξη, με μικρές και μεγάλες πράξεις νοιαξίματος.

Ο έρωτας είναι σαν εξέγερση, σαν επανάσταση. Όμως, όπως και με τις πραγματικές επαναστάσεις «H αληθινή δοκιμασία της επανάστασης είναι η επομένη της επικράτησής της», όπως εξηγεί ο Χόρβατ. «Η αληθινή δοκιμασία του one-night stand είναι πάντα το επόμενο πρωί ή ακόμα και το επόμενο λεπτό μετά τον οργασμό. Η αληθινή αξία του έρωτα είναι η αντοχή του».