Τι είναι σχέση;
Έρωτας, σχέση, γάμος, οικογένεια. Πόση σχέση έχουν άραγε μεταξύ τους; Στην εποχή μας τα ταυτίζουμε όλα σε ένα: ερωτεύομαι έναν άνθρωπο, κάνουμε σχέση, παντρευόμαστε και δημιουργούμε οικογένεια. Έτσι είναι το φυσιολογικό;
Όχι, δεν είναι το φυσιολογικό αλλά ούτε και το αφύσικο. Ο έρωτας, οι ερωτικές σχέσεις, ο γάμος και η οικογένεια παίρνουν διαφορετικές μορφές ανάλογα με τον κάθε πολιτισμό και την κάθε εποχή. Το μοντέλο «ερωτευμένοι άντρας και γυναίκα σε μονογαμική, ερωτικά πιστή, σταθερή σχέση για μια ζωή με παιδιά» δεν είναι ούτε φυσικό, ούτε πανανθρώπινο, ούτε διαχρονικό. Μάλιστα, σε σύγκριση με άλλα μοντέλα σχέσεων και οικογενειών, είναι σχετικά πολύ πρόσφατο και όχι τόσο διαδεδομένο όσο πιστεύουμε.
Ανέκαθεν υπήρχαν και ακόμη υπάρχουν άλλα μοντέλα ερωτικών σχέσεων, δηλαδή σχέσεων όπου άτομα του αντίθετου ή του ίδιου φύλου ερωτεύονταν (ή μη) και ζούσαν μαζί (ή μη), τεκνοποιώντας (ή μη). Τα παιδιά δεν έχουν σε όλες τις κοινωνίες μία μητέρα και έναν πατέρα, αλλά μπορεί να έχουν πολλές μητέρες και πολλούς πατέρες, να μεγαλώνουν είτε μαζί τους είτε με θείους κτλ. Με λίγα λόγια, η οικογένεια είναι ένα κοινωνικό μόρφωμα που ποικίλει από κουλτούρα σε κουλτούρα και όχι κάτι υπαγορεύεται από τη φύση. (Αν σας ενδιαφέρει να δείτε με πόσο πολυποίκιλους τρόπους οι άνθρωποι σχετίζονται ερωτικά μεταξύ τους διαβάστε εδώ ένα απόσπασμα για την πολυανδρία από το «Η ιστορία του έρωτα», του Ζακ Αταλί.)
Στη δική μας εποχή, η έννοια και το περιεχόμενο της ερωτικής σχέσης (και της οικογένειας που ενίοτε προκύπτει από αυτή) υφίστανται και πάλι αλλαγές: πλέον υπάρχουν μονογονεϊκές οικογένειες, οικογένειες με πάνω από δύο συντρόφους, ομόφυλες οικογένειες, πολυγονεϊκές οικογένειες, που αποτελούνται από παιδιά προηγούμενων σχέσεων, οικογένειες με δύο πατεράδες ή μητέρες, ανοιχτές σχέσεις, πολυσυντροφικές σχέσεις κοκ.
Αυτές οι μορφές οικογένειας δεν είναι κάτι το καινούργιο ή το πρωτότυπο, όπως δείχνει μια απλή επισκόπηση άλλων τύπων οικογενειών ανά την υφήλιο, η οποία αποδεικνύει ότι οι ερωτικές σχέσεις, δηλαδή το πώς οι άνθρωποι σχετιζόμαστε μεταξύ μας ερωτικά και δημιουργούμε δεσμούς (σταθερούς ή προσωρινούς) και οικογένειες εξαρτάται από τον εκάστοτε πολιτισμό και ποικίλους παράγοντες: τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους, το κλίμα, το μέγεθος της εκάστοτε κοινότητας, το βιοτικό και μορφωτικό επίπεδο, τη θρησκεία, πολέμους ή λιμούς κτλ.
Ο γάμος, όπως τον αντιλαμβανόμαστε σήμερα ως επιστέγασμα μιας ερωτικής σχέσης, είναι πολύ πρόσφατη επινόηση (μόλις από τον 19ο αιώνα και κυρίως από τον 20ο) και μάλιστα δεν αποτελεί το επικρατές μοντέλο παγκοσμίως. Ο γάμος ανέκαθεν, στις περισσότερες κοινωνίες, σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, είναι κατά κύριο λόγο ένα κοινωνικό συμβόλαιο που αποφασίζεται αποκλειστικά από τους γονείς του ζευγαριού και αποσκοπεί στην ανταλλαγή, απόκτηση ή διατήρηση περιουσίας, το οικονομικό όφελος, την επιβίωση, τη δημιουργία εργατικών χεριών, πιστών ή στρατιωτών κοκ. Μόνο από τον 20ο αιώνα και μετά άρχισε ο έρωτας να θεωρείται σημαντικός παράγοντας για τη σύναψη ενός γάμου – μάλιστα η Καθολική Εκκλησία μόλις το 1965 αναγνώρισε επίσημα, με τη Β΄ Σύνοδο του Βατικανού, ότι ο γάμος έχει ως στόχο τον έρωτα και την ευτυχία του ζευγαριού και όχι μόνο την τεκνοποίηση, ασθμαίνοντας να προλάβει τις κοινωνικές εξελίξεις που την είχαν αφήσει πίσω.
Η έννοια της ερωτικής σχέσης και του γάμου έχει υποστεί κοσμογονικές αλλαγές στον 20ο αιώνα και για έναν επιπρόσθετο λόγο: ζούμε πολύ παραπάνω από οποτεδήποτε άλλοτε στην ιστορία του είδους μας. Την εποχή που το μέσο προσδόκιμο ζωής ήταν τα 40 χρόνια, ένα ζευγάρι δεν μπορούσε να περιμένει να παραμείνει μαζί παραπάνω από 10-15 χρόνια το πολύ, οπότε το «για πάντα μαζί, till death do us part» ήταν εκ των πραγμάτων πολύ πιο εύκολο.
Στον 20ο αιώνα το προσδόκιμο ζωής σταδιακά ξεπέρασε το 78ο έτος κατά μέσο όρο, οπότε αυτό το «για πάντα του έρωτα» ξεχείλωσε πολύ. Κατά συνέπεια, καλούμαστε να δούμε υπό νέο πρίσμα την έννοια του έρωτα: Μας αντιστοιχεί μόνο ένας μεγάλος, αληθινός έρωτας, με τον οποίο θα περάσουμε όλη μας τη ζωή ή μήπως θα ερωτευτούμε και θα εμπλουτιστούμε από περισσότερους ανθρώπους κατά τη διάρκεια της ζωής μας; Και πώς γίνεται αυτό χωρίς να διαλυόμαστε ψυχικά κάθε φορά;
Στη δική μας εποχή στις δυτικές κοινωνίες απολαμβάνουμε πολύ μεγάλη ελευθερία να δώσουμε εμείς το περιεχόμενο που μας ταιριάζει σε αυτό που ονομάζουμε ερωτική σχέση και ενδεχομένως γάμος. Υπάρχουν πολλά είδη ερωτικών σχέσεων/γάμων.
Η μεγαλύτερη ελευθερία να ερωτευόμαστε όποιον/α θέλουμε που απολαμβάνουμε στον δυτικό κόσμο μας προξενεί και μεγαλύτερο άγχος για το πώς να διαχειριστούμε τον έρωτα και τις σχέσεις που προκύπτουν. Βιώνουμε με μεγαλύτερο άγχος τις ερωτικές σχέσεις σε σύγκριση με παλιότερα, ακριβώς επειδή έχουμε μεγαλύτερη ελευθερία, ενώ παλιότερα οι περισσότεροι άνθρωποι έπρατταν το καθήκον τους. Κι όταν δεν το έπρατταν, υφίσταντο τρομέρες πιέσεις, διαπόμπευση, και κοινωνικό εξοστρακισμό.
Όπως και να έχει, χρειαζόμαστε ανθρώπους κοντά μας για να είμαστε καλά. Αυτό δεν είναι κοινωνικό αλλά το υπαγορεύει η βιολογία μας.
Η θεραπευτική προσέγγιση EFT αναγνωρίζει την τεράστια σημασία που έχουν οι συναισθηματικοί δεσμοί στον άνθρωπο και μας προσφέρει μια εύχρηστη πυξίδα για να πλοηγηθούμε καλύτερα στο ταραγμένο πέλαγος των ερωτικών σχέσεων της εποχής μας, όπου φαινομενικά όλα επιτρέπονται, τίποτα δεν κρατάει και όλοι και όλες ταλαιπωρούμαστε τόσο μα τόσο πολύ. Πλέον υπάρχει τρόπος να αισθανόμαστε πιο ασφαλείς και δυνατοί μέσα στις σχέσεις μας όσο και αν κρατήσουν.
Διαβάστε επίσης:
Βιβλιογραφία
- Ζακ Αταλί, σε συνεργασία με τη Στεφανί Μπονβισινί, Η ιστορία του έρωτα, εκδόσεις Μεταίχμιο, 2009.
- Marilyn Yalom, How the French Invented Love: Nine Hundred Years of Passion and Romance, Harper Perennial, 2012.