Μήπως εξαρτιέμαι υπερβολικά από τον|τη σύντροφό μου;

Η απάντηση είναι πολύ απλή: ναι! Είμαστε εξαρτημένες/οι και έτσι πρέπει. Το να συντροφευόμαστε είναι μια βαθιά, έμφυτη ανθρώπινη ανάγκη.

Η αλληλεξάρτηση είναι απολύτως φυσιολογική για τα ανθρώπινα πλάσματα. Το να συντροφευόμαστε είναι μια βαθιά, έμφυτη ανθρώπινη ανάγκη. Μια από τις πιο σημαντικές ανθρώπινες ανάγκες, αν όχι η πρωταρχική, είναι η δημιουργία μιας ασφαλούς σχέσης, η δημιουργία ενός συναισθηματικού δεσμού (attachment) με τους σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή μας: γονείς, παιδιά, συντρόφους, φίλους.

Κατά μια μεγάλη περίοδο του 20ού αιώνα, η συναισθηματική εγγύτητα και η αλληλεξάρτηση υποβιβάστηκαν και κατηγορήθηκαν ως προβληματικές. Μάθαμε ότι πρέπει να είμαστε αυτόνομοι/ες, ανεξάρτητες/οι, χωρίς να έχουμε ανάγκη έναν άλλον άνθρωπο πλάι μας για να είμαστε «πραγματικά» καλά. Η αυτονομία και η ανεξαρτησία τονίστηκαν ως απόλυτες αξίες, ενώ οι «σχεσάκηδες» στιγματίστηκαν ως ανώριμα άτομα με ψυχολογικά προβλήματα, που ψάχνουν να τα καλύψουν μέσα από άλλους ανθρώπους.

Ήδη, όμως, από τη δεκαετία του '50, γνωρίζουμε πλέον μέσα από πολυάριθμες επιστημονικές έρευνες ότι ο άνθρωπος έχει ανάγκη από στενούς συναισθηματικούς δεσμούς, ζεστασιά και εγγύτητα όχι μόνο όταν είναι παιδί αλλά για όλη του τη ζωή. Η ανάγκη μας για στενούς συναισθηματικούς δεσμούς, ζεστασιά και εγγύτητα παραμένει εξίσου έντονη μέχρι τα βαθιά γεράματα!

Η έλλειψη συναισθηματικής εγγύτητας, δεσίματος ή ανταπόκρισης από αυτόν που αγαπάμε προξενεί την ίδια αναστάτωση, φόβο, ταραχή και θυμό είτε είμαστε 5 μηνών είτε 55 χρονών. Παραμένουμε το ίδιο ευάλωτοι/ες απέναντι στους ανθρώπους που αγαπάμε και όταν αυτοί δεν ανταποκρίνονται, η απειλή που νιώθουμε είναι τεράστια, όπως δείχνουν οι έρευνες και τα πειράματα που διεξήγαν ο John Bowlby, η Mary Ainsworth

Η σχέση που έχουμε με τον/τη σύντροφό μας είναι από τις πιο σημαντικές πηγές ασφάλειας και ευτυχίας ή, αντίθετα, ακυρωτικής μοναξιάς. Μέσα στις συντροφικές σχέσεις μας μπορούμε να αποτινάξουμε τα ψυχικά τραύματα του παρελθόντος μας ή, αντίθετα, να τα επιδεινώσουμε σε βαθμό καταστροφικό.

Όταν η συντροφική σχέση μου δεν πηγαίνει καλά, βιώνω πολύ έντονα αρνητικά συναισθήματα και ταράζεται όλη μου η ύπαρξη. Νιώθω απόρριψη και αυτό είναι πολύ απειλητικό.

Το να θέλουμε να έχουμε ανθρώπινες σχέσεις είναι φυσιολογικό. Αυτό που δεν είναι φυσιολογικό είναι να παραμένουμε σε κακοποιητικές, αδιέξοδες σχέσεις (όχι μόνο ερωτικές, αλλά και οικογενειακές, φιλικές ή επαγγελματικές), όπου όχι μόνο δεν παίρνουμε τη συναισθηματική εγγύτητα, τη ζεστασιά και το δέσιμο που έχουμε ανάγκη, αλλά αντίθετα βιώνουμε πόνο, απόρριψη και περιφρόνηση των αναγκών μας.

Υπάρχουν άντρες και γυναίκες που παραμένουν σε τέτοιες σχέσεις, συχνά επειδή έτσι εκπαιδεύτηκαν από μικρή ηλικία: και οι γονείς τους έτσι τους φέρονται, οπότε αυτό το μοντέλο σχέσης ξέρουν, αυτό εμπιστεύονται.

Μέχρι σχετικά πρόσφατα, ειδικά για τις γυναίκες ήταν αδύνατο να φύγουν από κακοποιητικές ή κακές σχέσεις για λόγους απλής επιβίωσης: ήταν αδύνατο να βιοποριστούν εκτός γάμου ή ένα διαζύγιο θα ισούταν με κοινωνικό θάνατο και εξοστρακισμό.

Υπάρχει τρόπος να είμαστε σε μια καλή σχέση; Ο ρομαντικός έρωτας, όπως τον μαθαίνουμε από ταινίες και μυθιστορήματα, είναι κάτι μαγικό ή μήπως τελικά είναι και τεχνική, κάτι που μαθαίνεται; Η Emotionally Focused Therapy απαντά ότι ο έρωτας δεν είναι μόνο μαγεία αλλά απαιτεί «τεχνική υποστήριξη» για να κρατήσει στον χρόνο. Και τότε κρατάει!

Όπως λέει ο κροάτης φιλόσοφος Srećko Horvat: «Η αγάπη είναι πράξη, θέλει δουλειά και χτίσιμο. Δεν είναι κάτι που σου προσφέρεται έτοιμο στο πιάτο. Νομίζω ότι αυτός είναι ο αληθινός ριζοσπαστισμός της αγάπης. Η ομορφιά της βρίσκεται στη σκληρή και δύσκολη δουλειά».

Οι σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους έχουν ζωτική σημασία για την επιβίωσή μας. Δεν μπορούμε να ζήσουμε σαν ερημίτες και να είμαστε καλά με τον εαυτό μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει σώνει και καλά να ζευγαρώσουμε – μόνο ότι χρειαζόμαστε ουσιαστικές σχέσεις με άλλους ανθρώπους, είτε μιλάμε για φίλους είτε για συγγενείς είτε για ερωτικούς συντρόφους.

Η αλληλεξάρτηση, λοιπόν, είναι φυσιολογική για καθέναν και καθεμία που ανήκει στο είδος homo sapiens. Όπως εξηγεί ο φιλόσοφος Martin Buber: «Έχουμε ανάγκη επιβεβαίωσης της ύπαρξής μας από κάποιον άλλον.»

Περισσότερα για τη σπουδαιότητα του συναισθηματικού δεσμού διαβάστε εδώ.